Korte reflectie, door Suzy Eeckelaerts
Debat ‘transgender in de sport – 20 februari 2025 – Leuven
Korte reflectie, door Suzy Eeckelaerts
Op 20 februari woonde ik een debat bij over ‘transgender in de sport’. Wat ik me voorstel bij een debat houdt in dat er een centrale stelling wordt opgegeven waarover voor- en tegenstanders discussiëren met onderbouwde argumenten. Nogal teleurstellend werd hier een format gehanteerd waarbij geen stelling werd geformuleerd, en de weinige discussie binnen een enge bandbreedte plaatsvond. Strak gescripte vragen, gesteld door de twee moderatoren, werden door één of meerdere panelleden beantwoord.
De diversiteit aan meningen binnen het zevenkoppige panel was erg beperkt. Niemand durfde het – naar mijn mening – meest voor de hand liggende argument verdedigen: Vrouwensport is voor vrouwen, en een man kan geen vrouw worden.
De toon werd al bij de introductie gezet door ideologisch taalgebruik van de moderatoren: geslacht toegewezen bij de geboorte, identiteit toegewezen bij de geboorte, biologische identiteit en genderidentiteit, cisvrouwen, intersekse, zich identificeren als,…
Er werden in de antwoorden op de vragen uiteraard heel wat elementen aangebracht waaruit impliciet bleek dat het onmogelijk is om veiligheid en eerlijkheid in vrouwensport te verzoenen met de inclusie van trans-geïdentificeerde mannen, maar niemand durfde daaruit expliciet die conclusie trekken, al deed de voorzitter van SKA hiertoe wel een verdienstelijke poging.
Het voorstel van de inspanningsfysioloog voor een open categorie (inclusief voor mannen en transgender personen en vrouwen op vrijwillige basis) naast een beschermde vrouwencategorie lijkt mij de meest realistische weg voorwaarts.
Verschillende drogargumenten voor inclusie passeerden de revue:
- De definitie van geslacht is gebaseerd op meerdere factoren.
- fMRI-studies tonen aan dat sommige mannen vrouwenhersenen hebben.
- De Phelps gambit, hier vertaald als de Mathieu van der Poel gambit.
- Op basis van vermindering in prestaties door testosteronsuppressie kunnen mannen worden toegelaten in de vrouwencategorie.
- Het gaat maar om enkele transatleten.
- Benadering van inclusie per sport.
- Benadering van inclusie case by case.
- Er zijn momenteel onvoldoende wetenschappelijke studies die aantonen dat transatleten een voordeel hebben op vrouwen.
- Inclusie moet het uitgangspunt zijn, vooral in recreatiesport, exclusie de uitzondering en enkel in topsport. Mensen moeten in recreatiesport zelf kunnen kiezen waar ze deelnemen op basis van genderidentiteit, dit tast de integriteit van sport niet aan.
Wie interesse heeft in weerlegging van deze argumentatie, nodig ik graag uit voor het webinar ‘Red Vrouwensport‘ op woensdag 12 maart om 20u.
Samenvatting (geen letterlijk transcript) van het debat ‘transgender in de sport’, door Suzy Eeckelaerts
Clara Merckx (moderator)
Welkomstwoord: kernwaarden inclusie, respect voor menselijke waardigheid, biologie, genderidentiteit, competitieve balans,…
Uitleg over het verschil tussen transgender en intersekse. Het verschil ligt in gender en biologische aspecten van identiteit.
- “Een transgender persoon is een persoon met een identiteit die niet overeenstemt met de identiteit die bij de geboorte werd toegewezen. Bv. een persoon die geboren werd of die bij de geboorte het geslacht vrouw toegewezen kreeg maar die zich identificeert als een man is een transman.”
Genderidentiteit = sociale en psychologische aspecten.
- “Intersekse wijst op een biologische variatie waarbij een persoon geboren wordt met lichamelijke kenmerken, zoals bv. hormonen, geslachtshormonen, geslachtsorganen,… die niet typisch onder de categorie mannelijk of vrouwelijk passen. Dat is een lichamelijke conditie. Dit heeft niets te maken met identiteit als gender. Een intersekse persoon kan zich als man, als vrouw, als non-binair of als iets anders identificeren.”
Toelichting prominente casussen die het debat naar de voorgrond hebben gebracht:
- Laurel Hubbard (2021 Olympische spelen)
- Lia Thomas (recent, nationale zwemtitel)
De vraag stelt zich of testosteronniveaus of andere fysieke voordelen een eerlijke competitie in het gedrang brachten.
Beleidsmakers worstelen met regelgeving (volop in ontwikkeling):
- IOC heeft in 2021 regels versoepeld, elke sportfederatie moet eigen richtlijnen ontwikkelen.
- World Athletics heeft recent testosteronlimieten verstrengd.
Complex: spanning tussen het recht van transatleten op deelname aan sport op basis van genderidentiteit versus het bewaren van een eerlijk speelveld, met vragen over al dan niet fysieke voordelen op basis van biologische verschillen van voor de transitie.
Vragen kunnen worden gesteld na het debat.
Vandaag louter over het debat binnen de sportcontext, geen brede maatschappelijke discussie. Graag respectvolle communicatie tot constructieve dialoog.
Evy Van Coppenolle (directeur Sportieq):
Welkomstwoord: Vragen vanuit sportorganisaties over maximale inclusie, ook aandacht voor andere aspecten zoals veiligheid.
Er werd een juridisch onderzoek gevoerd voor Sport Vlaanderen, de juristen zijn aanwezig.
Emotionele ondersteuning tijdens debat is voorzien voor mensen die onderwerp zijn van het gesprek.
Lize Vaes (moderator)
Voorstelling van het panel:
- Imke Courtois: Voetbalanalist bij Sporza, vroeger topsporter, co-auteur van het boek ‘Gender Goals, seksuele diversiteit in de sport’
- Prof. dr. Piet Hoebeke: Uroloog aan UZGent, decaan faculteit geneeskunde en gezondheidswetenschappen, co-auteur van het boek ‘Gender Goals, seksuele diversiteit in de sport’
- Dr. Sara Engels: Sportgynaecoloog in Brussel, sportkliniek, begeleiding sportvrouwen
- Prof. Wim Derave: professor UGent, bewegings- en sportwetenschappen, onderzoek naar spiermetabolisme, inspanningsfysiologie, sportnutritie
- Betty Van Proeyen: algemeen directeur KRC Genk Ladies, ervaringsdeskundige: werd in 1996 (toen 38 jaar) transvrouw, lang op hoog niveau gesport in tennis en voetbal
- Laura May: Sportieq specialist gender, praktijkgids ‘Gender- en seksediverse personen in sport’
- Dr. Tom Teulingkx: huisarts en sportarts, voorzitter sport- en keuringsartsen (SKA), begeleiding van sporters individueel en in team, lid van medische cel van Belgian Cycling Team en van Team Belgium
Moderator: Moet er een onderscheid worden gemaakt tussen biologische identiteit en genderidentiteit in de sport?
Piet Hoebeke
Eerst definities scherp stellen:
- Biologisch = meetbaar. Chromosomen, gameten, gonaden, externe genitaliën,… gemakkelijk te vatten concept.
- Gender = moeilijk vatbaar concept, wel bio-psycho-sociaal model.
Multifactorieel, niet enkel psycho-sociaal, ook biologische component.
Bv. Voor personen met een genderidentiteit die niet conform is met hun geslacht tonen studies aan dat er verschillen bestaan in epigenetische patronen.
Epigenetica = nieuwe wetenschap die zich bezighoudt met wat genen al dan niet activeert, bv. genen die genderidentiteit bepalen (bv. in brein)
Anatoom-pathologische studies en fMRI-studies tonen verschillen aan tussen hersenen van cismannen, cisvrouwen, transmannen, transvrouwen.
“Patronen zijn omwisselbaar tussen transvrouwen en cisvrouwen. Transvrouwen (dus biologische mannen) hebben niet de cismanactiviteit.”
Afstappen van ‘genderideologie’, gender is een biopsychosociaal feit, en komen tot goede beoordeling van iemand met een verschil tussen genderidentiteit en geslacht, komen tot inclusie.
Moderator: Om fysieke eerlijkheid in de sport te kunnen objectiveren, kan dat met een aantal wetenschappelijke criteria, bv. kracht, uithoudingsvermogen, spiermassa,…? Kan men differentiëren tussen personen?
Wim Derave
Mannen en vrouwen verschillen in een aantal eigenschappen: kracht, grootte, zuurstoftransportcapaciteit in het bloed,… Omdat dit prestatiebepalende factoren zijn in sport is het belangrijk een afgeschermde categorie voor vrouwen te hebben.
Dit wordt in belangrijke mate gestuurd door testosteron, testosteron op het moment, maar ook historisch door mannelijke puberteit, die onuitwisbare voordelen geeft in de sport. Er is een residueel voordeel bij transvrouwen, dat je niet helemaal ongedaan kan maken, bv. lichaamslengte, skelet, bredere schouders, smallere heupen, …
In sommige sporten is dit heel bepalend, wat het moeilijk maakt om transvrouwen toe te laten zonder te denken dat dit een inherent voordeel heeft. In andere sporten zijn die factoren vrij triviaal en dan is het te overwegen om – zeker na testosterononderdrukking – transvrouwen toe te laten.
Moderator: Zijn er ook verschillen in grootte tussen cisvrouwen onderling? Is dat ook bepalend?
Wim Derave
Een biologisch mannelijk lichaam is niet automatisch beter, bv. Ik kan in voetbal niet winnen van Imke Courtois omdat ik een man ben. Het is niet omdat je in een bepaalde categorie zit, dat je daarom ook automatisch een voordeel bezit, maar als je naar alle beste voetballers in de wereld kijkt, en ik daartoe behoorde, dan zou Imke niet meer akkoord zijn dat ik meespeel. Heel veel mensen van een bepaalde categorie zullen nooit de top bereiken, dat is topsport.
Moderator: Voor jou is het testosteronniveau bepalend voor de regelgeving?
Wim Derave
Ja, je moet afdwingen dat transvrouwen hun testosteron volledig onderdrukken. Dat is in België geen probleem, want in de transgenderkliniek wordt dit helemaal “platgespoten” (helemaal naar 0), waardoor transvrouwen testosteronwaarden hebben die zelfs lager liggen dan die van cisvrouwen. Daar is niet echt een probleem.
De limiet van bv. 2,5 nM of 5 nM testosteron is belangrijker bij intersekse, omdat zij vaak niet weten dat ze mannelijke waarden hebben.
Het is niet omdat de testosteronwaarde naar bijna 0 gebracht wordt bij transvrouwen, dat er geen residueel voordeel is, maar het is wel kleiner geworden. Bv. rode bloedcellen/hematocriet (hoger bij mannen dan bij vrouwen) is reversibel. Bij transitie zakt dit bij transvrouwen naar het niveau van cisvrouwen. Sommige dingen zijn reversibel, maar andere zijn residueel.
Moderator: Hoe lang blijft testosteron dat ooit aanwezig was doorwerken op sportprestaties en kan dit geobjectiveerd worden?
Piet Hoebeke
Moeilijk om direct te beantwoorden wegens gebrek aan studies. Wel aantal indirecte factoren: bv. hematocriet is na 6 maanden testosterononderdrukking op niveau van vrouwen, dus alles wat te maken heeft met zuurstoftransport en uithouding zit sneller op het niveau van cisvrouwen. Bij spierkracht gaat het veel minder snel.
Een sprong naar klinische zaken: Mannen met prostaatkanker, bij wie testosteron wordt afgenomen, krijgen complete spieratrofie. Zonder testosteron en zonder sport/training zou je veel spieratrofie krijgen.
Longitudinale studies waarbij men atleten met hormoontherapie volgt zijn lopende, bv. de GAME study in Australië. Op dit moment hebben we enkel resultaten uit cross-sectioneel onderzoek. Bv. voor handspierkracht. Transvrouwen hebben veel grotere handspierkracht, maar niet indien je normaliseert voor handgrootte.
De studies die tot nu toe werden uitgevoerd meten ten langste gedurende 3 jaar, bv. de Texas study van het Amerikaanse leger heeft tot 3 jaar nadien gemeten: spierkracht ligt nog altijd hoger, maar wel lager dan op het moment van transitie. Eigenlijk moet je 6-7 jaar opvolgen vooraleer je met zekerheid weet wat het is. Op dit moment hebben we voor evidence dus niet alle elementen.
Moderator: In welke mate wordt er in de klinische praktijk rekening gehouden met testosteron bij cisvrouwen?
Sara Engels
Bij vrouwen die geen contraceptie gebruiken wordt er niet gekeken naar testosteron omdat je dit niet kan manipuleren. In de klinische praktijk bij sportvrouwen wordt wel rekening gehouden met testosteron, en indien er contraceptie nodig is – dit heeft invloed op testosteron – dan wordt geprobeerd om testosteronwaarden binnen de normale range te houden en zo min mogelijk te onderdrukken. Sportvrouwen presteren minder goed bij lager testosteron.
Moderator: Welke impact heeft de deelname van transatleten op hun mentale gezondheid en op die van andere deelnemers in de sport?
Betty Van Proeyen
Persoonlijk verhaal (ingekort): altijd gesport, meegedaan met nationale zaalvoetbalploeg, na transitie enkele jaren niet gesport, daarna opnieuw getennist, mentaal zwaar omdat de mensen kijken. Beroepsmatig: lesgeven in katholieke school, veel begrip en steun van directie gekregen. Zowel in de klas als in de sport wordt er wel ‘gekeken’.
De vraag: Hoe reageert de tegenpartij als je een wedstrijd wint?
Vroeger keeper geweest in zaalvoetbal, getraind op snelheid. Trainingsarbeid geeft voordeel, dat blijft na transitie. Het aantal jaren dat men hormonen neemt is belangrijk. Studies gelezen dat men na 3-4 jaar minder niveau heeft dan cisvrouwen. Maar lichaamsbouw en leeftijd spelen ook mee. Niet meer mogen sporten op topsportniveau zou mentaal heel zwaar vallen, dat is een levenslange schorsing.
Moderator: Hoe kunnen sportfederaties transatleten zo goed mogelijk includeren op recreatief niveau of hoger niveau?
Laura May
Beleid mag zich niet beperken tot reglementen/toelatingsvoorwaarden. Ook: positieve, inclusieve communicatie, clubs aansporen tot beleid om te reageren op discriminatie, grensoverschrijdend gedrag binnen de sport (vooral hoog risico voor LGBTQI+ community).
Er komen steeds meer vragen over reglementen o.a. door aandacht in media, federaties beginnen beleid te maken, maar ook door concrete vragen van clubs en transpersonen. Daarom werden de afgelopen jaren met Out For The Win begeleidingstrajecten voor federaties uitgewerkt, en een toolkit/praktijkgids, met tips voor beleid.
Het gaat vaak over topsport, maar de meeste mensen sporten op recreatief niveau (breedtesport), er is ander beleid nodig per niveau. Voor lagere niveaus kan men afwijken van reglement van internationale federaties, en veel inclusiever beleid voeren.
Bv. England hockey, Australië badminton: iedereen mag zelf beslissen op basis van genderidentiteit waar men deelneemt.
Bv. Duitsland voetbalbond: proefproject 2019 Berlijn: mensen zelf laten kiezen op basis van genderidentiteit. Dit tastte de integriteit van de competitie niet aan en werd dan over het hele land uitgerold.
Er is veel mogelijk als het niet over topsport gaat. Bv. Nederlandse zwembond: internationale regels van World Aquatics gelden enkel voor het allerhoogste niveau, alles daaronder is breedtesport.
Moderator: Moeten sportorganisaties van een hoger niveau, zoals het IOC, universele richtlijnen maken voor transatleten of per sport specifieke richtlijnen uitwerken?
Toon Teulingkx
Een beetje herhaling: We hebben cijfers tot 3 jaar, dat er voordeel zou zijn, daarna weten we het niet. Veel federaties baseren zich op testosteron. Testosteronwaarden laten zakken is belangrijk, maar met dat testosteron werd een huis gebouwd. Hoe hoog blijft dat huis staan? En niet alleen testosteron. Testosteron zorgt ervoor dat je groter en sterker bent, bredere torax, vooral grotere armkracht, met (uit studies blijkt) een enorm verschil tussen cismannen en cisvrouwen, bv. voor wereldrecords in atletiek een verschil van 9-10% op loopnummer, 15% op sprintnummers, in werpsporten 40-50%. Die % verschillen moet je helemaal nivelleren. Daar komt ook ventilatie bij, VO2 max, hogere longinhoud. Veel factoren spelen een rol naast testosteron, zeker wat vroeger werd opgebouwd.
Hoe werd gender bekeken in de Olympische geschiedenis? Vroeger waren er nude parades, daarna Barr-testing op mondslijmvliezen om genetica na te kijken, daarna overstap naar testosteronlevels (10 nM, 5 nM, 2,5 nM). Eigenaardige beslissingen van IOC voor Tokyo, bv. vanaf 400m voordeel, waardoor sommige atleten overstapten naar 200m (waarvan één medaille). Een maand na de Olympische Spelen werden de regels teruggedraaid, en werden de verschillende sportfederaties door het IOC zelf verantwoordelijk gesteld voor het maken regels. Sommige federaties hebben regels gemaakt, rugby, zwemfederatie, triatlonfederatie,… Soms op basis van testosteronlevel gedurende een periode, soms op basis van transitieperiode (pre- of post-pubertair). Ook Belgian Cycling heeft dit overgenomen via UCI, omdat er een enorm verschil is tussen jongens en meisjes vanaf de puberteit.
Voor federaties gaat het niet enkel over topsport, maar ook over competitiesport en recreatiesport. Daar is inclusie belangrijk. Topsport is gebaseerd op exclusiviteit, bv. VO2 max van Pogacar is hoger dan die van Wout van Aert, een grotere basketbalspeler kan beter aan de ring. Het speelveld moet gelijk zijn. Daarom moeten federaties rekening houden met de vaardigheden die een verschil maken en de wetenschap volgen voor de regels.
Soms kan gemengde sport, bv. paardensport, autosport,…
Maar zolang we weten dat het wetenschappelijk vaststaat dat cismannen een enorm voordeel hebben op cisvrouwen voor de meest belangrijke vaardigheden in de meeste sporten, en we zijn niet zeker dat dit verschil volledig genivelleerd wordt bij transvrouwen, is de enige mogelijkheid om de vrouwencompetitie te beveiligen, en transvrouwen daar niet toe te laten in betaalde topsport.
Moderator: Als de verschillen afhankelijk zijn van de sport, concludeer je dan dat elke sportfederatie eigen richtlijnen mag ontwikkelen?
Toon Teulingkx
Federaties weten welke vaardigheden passen bij welke sport. Bv. marathon wereldrecord bij mannen is 1u50, bij vrouwen 2u09. Conclusie: vaardigheden zoals snelheid, uithouding, explosiviteit, kracht,… zijn in heel veel sporten bepalend voor winst en verlies.
Moderator: Hoe zit de situatie in voetbal momenteel?
Imke Courtois
In Voetbal Vlaanderen geldt sinds 2019 genderdispensatie, wat wil zeggen dat spelers kunnen blijven spelen in de competitie van hun geboortegeslacht.
Wat als een transvrouw in de vrouwencompetitie wil spelen? Dat is moeilijk (discussie met juridische dienst, artsen, experts). Voetbal Vlaanderen wil heel inclusief zijn. Afweging inclusief versus eerlijk? Cijfers (bv. testosteron) versus case per case?
Uiteindelijk: Op alle niveaus, behalve het hoogste (Pro League), kan iedereen (ook transvrouwen) een aanvraag indienen om mee te spelen in de vrouwencompetitie. Er is een meldingsplicht voor transitie, ook om data te verzamelen.
Voorstander IOC-beleid, met een kader voor inclusie, fairness, mensenrechten,… Elke sportfederatie moet dit voor zichzelf uitmaken.
Moderator: Hoe rechten van transatleten beschermen zonder fair play in gedrang te brengen?
Laura May
Case per case benadering (zoals Voetbal Vlaanderen) biedt veel mogelijkheden. Algemene regels voor alle niveaus zouden meer mensen uitsluiten van breedtesport.
Andere opties, sportafhankelijk, niveau-afhankelijk, nood aan wetenschappelijk onderzoek. Kan in lagere competitieniveaus inclusie primeren?
Moderator: Hoe kan je case per case goed beoordelen?
Laura May
Een goed kader is belangrijk, niet ad random beslissen, criteria zijn belangrijk voor verantwoording. Beleid evalueren.
Moderator: Er bestaat beleid rond case study?
Imke Courtois
Eerste doel was opentrekken, om in een andere competitie te kunnen spelen dan je geboortegeslacht. Nu data verzamelen. Je gaat nog steeds bepaalde waarden moeten kiezen om te beoordelen. Bv. Hoe lang al in transitie? Veiligheid?
Vooral ervaring met transmannen die blijven spelen in vrouwencompetitie, weinig transvrouwen. Gebrek aan beleid maakt angstig.
Betty Van Proeyen
Gevoetbald na transitie op derde niveau, hoogste niveau vermeden omwille van mogelijke commotie. De tijd na start hormoonbehandeling is belangrijk. Ik ben begonnen in vrouwensport 6 jaar na start anti-mannelijke hormonen en 4 jaar na start vrouwelijke hormonen.
Kan men sportspecifiek bepaalde metingen doen, bv. onder een bepaalde waarde is het OK?
Wim Derave
Bij een gelijkaardig initiatief vorig jaar in Nederland van NOC*NSF was er een spreker uit Australië, met een vb. van case by case uit Australisch voetbal: als een transvrouw wil meedoen met de vrouwen mag ze niet te goed zijn, en hoe bepalen? bv. bij testen niet boven percentiel 95 van de vrouwen. Werd sceptisch onthaald. Dat is heel moeilijk op individuele basis (in topsport) omdat men via testen moet aantonen dat men niet te goed presteert. Daarom voorstander van regels per sport, en niet per persoon.
Er is een gigantisch verschil tussen bv. gewichtheffen (Laurel Hubbard) en zwemmen (Lia Thomas). Bij gewichtheffen tot 40% verschil tussen mannen en vrouwen (dat krijg je nooit ongedaan gemaakt), waardoor bijna de volledige mannelijke bevolking sterker is dan de vrouwen bij gewichtheffen. Bij zwemmen (vooral afstandszwemmen) is het verschil het kleinst (6% voor Katie Ledecky). Misschien daar wel toelaten. Daarom voorstander van regels per sport, niet per persoon.
Betty Van Proeyen
Sprongkracht van transvrouwen is minder dan van cisvrouwen. Na hormoonbehandeling kon ik veel minder goed springen, vooral door krachtverlies.
Piet Hoebeke
Over antropometrie (o.a. lengte, gewicht,…), groot verschil tussen mannen en vrouwen, maar niet universeel, en niet enkel hormonaal. Een transvrouw die puberteitsblokkers heeft gehad (als jongere, niet om betere sporters te worden, maar omwille van psychosociale problemen, suïcidaliteit) mag wel meedoen met de vrouwen voor een aantal federaties, maar krijgt wel antropometrie (lengte) van geboortegeslacht (groot onderzoek gedaan in Gent).
GAME study is longitudinaal en belangrijk voor betrouwbare cijfers.
Case by case is belangrijk voor verschillende factoren: wanneer in transitie gegaan, welke hormonen,…?
Wel starten met blik van maximale inclusie, geen a priori uitsluiting op basis van uiterlijk, wel objectief bekijken. Op dit moment dikwijls nog te veel voordeel, om uitsluiting te rechtvaardigen, wordt ook door heel veel van die personen zelf aanvaard.
Wat Trump nu gedaan heeft, sign a presidential order met heel veel witte kindjes rondom hem, iedereen eruit, gaat maar over twee dozijn topatleten in Amerika, gaat via title IX de rest van het sportveld besmetten. Dat is absurd, zo’n generieke regel op niveau van een overheid. Laat ons gaan naar case by case.
Alternatieven die worden voorgesteld:
- Aparte competitie = stupid. Men is met veel te weinig om daar een eerlijke competitie van te maken
- Open competitie = (zie Imke Courtois) zelf kunnen kiezen. De transjongens blijven voetballen bij de vrouwen, maar dat kan oneerlijk worden als ze op testosteron gaan.
Heel complex verhaal, niet één oplossing. Case by case dus, met goede wetenschappelijke background proberen tot een eerlijke conclusie te komen voor een atleet, met maximale inclusie.
Toon Teulingkx
Niet case by case, wel per sport.
Case by case = ook exclusief. Inclusief mensen toelaten die niet goed genoeg zijn, en daardoor andere mensen uitsluiten. Ook juridisch aspect, hoe meten?
Bv. in zwemmen, atletiek bekijken wat testosteron doet. Wereldrecords in vrouwenatletiek worden verbeterd door 15-jarige jongens.
Ethisch: Er zijn autoritaire regimes die hier misbruik van kunnen maken en die de damescompetitie kunnen gaan overheersen, zoals ooit in Oost-Duitsland op andere manieren. Opletten dat er geen ruimte is voor misbruik, want in de topsportwereld gebeuren die zaken.
Verschil tussen mannen en vrouwen. Dames hebben, omwille van hun menstruele cyclus, ook 20% minder trainingsintensiteit, minder botdensiteit, meer stressfracturen, meer blessures,… dit kan niet zomaar worden opgelost.
Moderator: In jeugdvoetbal wordt ook rekening gehouden met biologische maturiteit i.p.v. enkel kalenderleeftijd om een eerlijker speelveld te creëren. Kan dit principe in dit debat worden meegenomen?
Imke Courtois
Onmogelijk. Vroeg- en laat-mature kinderen, doorschuifsysteem in de loop van het seizoen. In dit debat heel moeilijk, stigmatiserend.
Beoordelen op basis van fysieke parameters is ook heel moeilijk in ploegsport. Welke criteria gebruiken? Variatie binnen de groep? Ook spelinzicht? Hoe in cijfers uitdrukken? Heel moeilijk hard te maken.
Moderator: Onderscheid maken tussen individuele sporten en groepssporten?
Toon Teulingkx
Ja, groot verschil.
Over dispensatieregel (zie Imke Courtois). Dit is een regel om frêle, laat-mature spelers te beschermen, maar als je die doortrekt naar dit debat: het is niet omdat je geen goede voetballer bent als transvrouw dat je geen andere spelers in gevaar kan brengen, misschien nog meer, zoals een grotere jongere voetballer de kleinere in gevaar kan brengen.
In ploegsporten en contactsporten: inclusie versus veiligheid van de rest van de groep, wat zijn de krachtsverhoudingen. In individuele sporten geen direct risico voor fysieke integriteit, en is het makkelijker om parameters te meten. Dus per sport bekijken, en per sportdiscipline.
In alle ciscategorieën in bepaalde sporten (bv. judo) gewichtsklassen, om speelveld gelijk te trekken, en voor veiligheid, die primeert. Gelijkwaardigheid is niet hetzelfde als gelijkheid. Fair play, eerlijkheid en veiligheid primeren in topsport altijd op inclusie, zowel in individuele sport als in ploegsport.
Wat is competitiesport? Ook in recreatief voetbal wil men winnen, ook al wordt er geen geld verdiend. Op welke basis ga je individueel mensen toelaten? Wat zijn de criteria? Rondvraag, veiligheid, toegelaten, niet goed genoeg,…? Moeilijk te bepalen. Recreatiesport moet wel voor iedereen toegankelijk zijn.
Piet Hoebeke
Veel elementen in de discussie.
World Rugby heeft voor de veiligheid van de cisvrouwen de transvrouwen verboden, maar de cisvrouwen trainen tegen de mannen om sterker te worden en dan is de veiligheid niet aan de orde.
Moet Mathieu van der Poel worden uitgesloten omdat hij zo goed is op basis van welke kenmerken dan ook? Het uitsluiten van iemand op basis van de kans dat hij kan winnen is een zeer moeilijk uitsluitingscriterium. Objectieve uitsluiting is nodig, op basis van data.
Moderator: Wat is de invloed van hormonale behandelingen bij transvrouwen op hun fysieke prestatie en blessuregevoeligheid?
Sara Engels
Samenvatting: Heel veel parameters bij winnen: bv. cardio-respiratoir, mannen hebben een hoger hemoglobine/hematocriet, een groter hart o.i.v. testosteron,…
Bij transitie: Hartgrootte en lichaamslengte veranderen niet, spiermassa neemt af, vetmassa neemt toe. Over welke sport gaat het? Voor alle sporten is spierkracht belangrijk. Weinig longitudinale studies (wel cross-sectioneel), meestal niet bij topsporters, wel testen uit het leger. Methodologisch moeilijk te vergelijken, geen eenduidige conclusies.
Mannen zijn groter, hebben steviger botten door testosteron (stabiel). Vrouwen zijn meer afhankelijk van hun hormonale/menstruele cyclus (oestrogeen varieert). Bij sportvrouwen opletten voor wegvallen cyclus.
Sinds OS Tokyo pas evenveel vrouwen als mannen. Ook de meeste wetenschappelijke studies nog op mannen uitgevoerd. Misschien nog niet alle potentieel bereikt bij vrouwelijke atleten. Vrouwen zijn geen mannen met borsten en hormonen.
Moderator: Zijn er ook nadelen of mogelijke gezondheidsrisico’s voor transvrouwen door de behandeling die zij ondergaan?
Piet Hoebeke
Ze moeten goed opgevolgd worden (geen internet-hormonen, levensgevaarlijk), toedienen van oestrogeen aan een biologische man verhoogt kans op trombose.
In Gent werking begonnen in 1987. Er zijn lange studies met data, metabool, cardiovasculair,… Veilig op lange termijn zolang dosis correct is.
Misbruiken zoals in Oost-Duistland, hormonen als doping (zou nu ontdekt worden door dopingcontrole) zijn levensgevaarlijk. Men moet binnen de fysiologische range blijven.
Te weinig geweten: Ook vrouwen worden prenataal blootgesteld aan mannelijke hormonen. Bv. digit ratio (verhouding wijsvinger-ringvinger) bij veel sportvrouwen is meer mannelijk. Ook seksuele voorkeur in bepaalde sporten, dit is een multifactorieel bio-psycho-sociaal concept, beïnvloed door prenatale hormonen.
Probleem: weinig interesse om onderzoek voor transpersonen te financieren.
Wim Derave
Vb. van nadeel voor transvrouwen in sport.
Transgenderkliniek Gent, 7 topsporters in behandeling, waarvan 6 transmannen, 1 transvrouw
- Die transvrouw zit in dans (ballet), terwijl de competitie bij vrouwen veel groter is. Dit is een zelfopgelegd nadeel; er is een film over gemaakt. Die persoon doet dat niet om een voordeel te halen.
- Transjongen zwemt toptijden bij meisjes, gaat toch in transitie, ondanks dat die tijden niet goed genoeg zijn voor de mannencompetitie.
Er zijn mensen die zichzelf benadelen, dus op basis van intrinsieke identiteit, niet om een voordeel te halen. Het is niet zo dat transvrouwen de boel willen saboteren.
Betty Van Proeyen
Niemand gaat in transitie voor de sport, het is meer: men gaat in transitie en men wil ook nog sporten. Zijn studies gericht op sportvrouwen of gewoon op vrouwen? Dat is een verschil.
Wim Derave
Effect meer bekend bij gewone vrouwen, minder bekend bij topsportvrouwen. Wat IOC vraagt is moeilijk aan te leveren.
Toon Teulingkx
Transgender vrouwen kunnen in de toekomst geselecteerd worden voor topsport in andere landen, dat is iets anders dan iemand in transitie sturen om te presteren.
Er zijn ook kwaliteiten die vrouwen voordeel opleveren: beter bestand tegen hitte, vochtregulatie is beter, evenwicht, balans,…
Over Mathieu van der Poel die altijd wint: talenten kunnen worden ontdekt in sport. Transgender zijn kan een juridische manier van doping zijn, dat moeten we vermijden.
Publieksvragen
Vraag: In topsport primeert eerlijke competitie, in breedtesport inclusie?
Imke Courtois: Ja. Zwaartepunt ligt anders in elitesport dan in breedtesport. Voetbal Vlaanderen is niet de Red Flames, andere richtlijnen. Ook de Pro League wacht op internationale richtlijnen.
Laura May: Debat in de media focust op topsport, maar de meeste sport is breedtesport, waar inclusie belangrijker is.
Betty Van Proeyen: Een transvrouw die echt goed is in een sport, moet die zich beperken tot breedtesport?
Piet Hoebeke: In de genderkliniek aandacht hiervoor, bevraging bij jongeren voor begeleiding. Nog meer voor DSD-patiënten. Specifieke begeleiding nodig.
Vraag: Er wordt weinig gesproken over transmannen, zijn daar ook voordelen van de behandeling?
Piet Hoebeke: Veel meer transmannen dan transvrouwen in de kliniek, die kunnen ook zonder drempel doorgaan, zeker die jong aan testosteron beginnen, bv. jonge transman-bokser. Zeker niet overdoseren voor testosteron, gezondheidsproblemen, onverantwoord hematocriet,…
Vraag: Enkel testosteronklassen?
Wim Derave: Nee, niet geschikt om intersekseprobleem of transgenderprobleem op te lossen. Om inclusie te verbeteren beter een open categorie, naast een vrouwencategorie. Tot nu toe mogen vrouwen niet meedoen in de Pro League. Imke?
Imke Courtois: Eens. Buiten de elitesport mogen meisjes wel meedoen in een mannencategorie. Er zal waarschijnlijk weinig instroom zijn in een open categorie, maar moet wel kunnen.
Piet Hoebeke: Aanvulling over testosteron. Ook testosteronreceptoren en bioavailability van testosteron spelen ook een rol voor een biologisch correct plaatje.
Imke Courtois: Is een open categorie dan ook niet onveilig?
Wim Derave: bv. bij waterpolo meisjes en jongens mogen samen tot ongeveer 16 jaar, daarna aparte categorie, maar meisjes moesten dan stoppen bij gebrek aan voldoende speelsters voor jeugdploeg.
Laura May: Open categorie is mooie oplossing in theorie, maar in de praktijk (bv. atletiek Vlaanderen) betekent dit mannen, waarbij transvrouwen opvallen.
Toon Teulingkx: Voor open categorie, als de veiligheid van de rest van de groep gegarandeerd wordt. Spoeling van meisjes in damessport is dun. Bv. weinig vrouwelijke wielrensters. Dit is dikwijls geen gender gap maar een participation gap, vooral op hoog niveau. Nog niet aan het einde van hun mogelijkheden. Daarom belangrijk damescategorie beschermen, + open categorie.
Reactie van dr. Luc Baeyens : Geen inschrijvingen voor open categorie Europees zwemkampioenschap vorig jaar.
Vraag: Is het niet beter om geen regels te maken, voor inclusiviteit?
Piet Hoebeke: Er zijn regels gekomen omdat er problemen waren (recent fenomeen). Fair play wordt bedreigd in de ogen van veel mensen.
Wim Derave: Over intersekse, naar aanleiding van Imane Khelif vorige zomer: het probleem was dat er geen regels waren, IOC had geen regels, volledige chaos. Er is een regelgevend kader nodig. Het is een klein probleem. Transvrouwen gaat over enkele exemplarische krantenberichten. Breedtesport heeft goede regels nodig (federaties).
Vraag: Wat kunnen sportclubs doen om inclusie op recreatief niveau te bevorderen?
Betty Van Proeyen: Discussie nodig.
Laura May: Toolkit, praktijdgids. Voor federaties en sportclubs. Om transpersonen welkom te heten. Open communiceren.
Betty Van Proeyen: Spijt dat ik niet als vrouw ben geboren, en dat ik te vroeg ben geboren.
Vraag: Zijn er ook projecten voor mensen met een andere culturele achtergrond, bv. moslima’s, om die meer te betrekken bij sporten?
Antwoord uit publiek, sociaal sportieve organisatie in Brussel, circus zonder handen. Verschillende doelgroepen. Het is heel moeilijk om voor iedereen inclusief te zijn. Kleedkamers zijn moeilijk als je meisjes met een moslimachtergrond betrokken wil houden (veiligheid), en ook vragen krijgt van transgender personen (transvrouwen). Moeilijke oefening.
Vraag: Mening over verstrenging van testosteronregels van World Athletics?
Wim Derave: Intersekseproblematiek sterk gevoeld in atletiek (ook politiek), bv. Caster Semenya, Seb Coe, Britse atleten,… op basis daarvan de 2,5 nM limiet. Dit is te rechtvaardigen, en niet relevant voor transatleten.
Piet Hoebeke: Voor cisvrouwen met PCOS kan die limiet wel net te hoog zijn. Iemand verplichten om testosteron te verlagen die niet in staat is dit om te zetten tot DHT is absurd. Boeiend voor apart panel.it om te zetten tot DHT is absurd. Boeiend voor apart panel.
Leave a Reply